LEADERSHIP
KRISTIAN HRUAITU
Lalrinawma Sailo
Thuhma: Hruaitu nihna dinhmun hi dinhmun pawimawh tak leh
mawhphurhna lian tak a ni a. Kohhran leh pawl hrang hrang chak leh chak lohte,
nun leh nun loh te, hmasawn leh sawn loh te hi pawl hruaitu kutah a innghat
thui leh a ni. Hruaitu chak leh chak lo ah te, an that leh that loh ah te pawl
hmalam hun leh kalzel dan tur hi thui tak a in nghat a ni. Hruaitu nihna
dinhmun hi thil chakawm leh ropui tak anga a lan lai hian a huphurhawm a,
hruaitu tha leh thiam nih pawh a har viau reng a ni. A bikin kohhran leh
tlawmngai pawl ah te phei chuan thiam bik vang emaw, that bik vang emaw, mahni
in tling leh tha ni a inhriat avanga hruaitu nihna dinhmun hi chelh a ni lem lo
a, in hnawna, inbel chawp te, in nawr luiha mawhphurhna inpek te a nih thin avangin
hruaitu nih hi a huphurhawm zual a, a zamawm zual thin. Chutih lai chuan member
tam zawkte’n hruaitu tlaka an ngaih leh an thlanchhuah a nih thin avangin chona
lian tak a ni a, miin an rinna ang ngeia mawhphurhna hlenchhuah tum hi mi
puitling zia a ni a, chutianga midangte hruai thei tura kan inzir hi kan tih
makmawh a ni a, he paper ah pawh hian hruaitu nihna dinhmun kan zir ho dawn a,
a bikin Christian Hruiatu tihtur leh tihloh tur te zirho a ngaihtuah ho kan tum
dawn a ni.
1.
Hruaitu
(Leader) awmzia: Hruaitu tih hi hrilhfiah dan leh hriatthiam dan hrang
hrang a awm thei a, hruaitu a nihna pawl dinhmun leh thiltum a zir pawhin kawng
hrang hrangin a sawifiah theih awm e. Lord Montgomery chuan, “Hruaitu dinhmun
chu thil tum thuhmun neia mi dangte hruai tura duhna leh theihna nei, miin an
rin ngam hi an ni,”[1] a
ti a. Dr. John R. Mott erawh chuan, “Hruaitu chu a ngaihna hria/a kawng hria,
midang kal khalh thei, a hnung zui tura midangte pawt kal thei te hi an ni,”[2]
a ti thung. Hruaitu dinhmun hi pawlah chuan a pawimawh hle a, pawl chak leh
chak loh te, hma a sawn leh sawn lohte hi hruaitu that leh that lohah a innghat
nasa hle a, Napolean a phei chuan, “Sipai thalo a awm theih loha hruaitu thalo
erawh a awm theih,” a ti a hial a ni.[3]
Member te activities that leh that loh pawh hi hruaitute ah nasa takin a
innghat a ni. Hruaitu tha chuan pawl thil tum tihlawhtling turin tihluihna tel
lovin member te a cho phur a, a tichak thin. Hruaitu chuan tum mumal tak a nei
a, a thil tum tipuitling turin a thil tum chu midangte a hrilh hriaiin a
kaihruai thin.
2.
Hruaitu
chi hrang hrangte: Hruaitu hi chi hrang hrang an awm a, pawl kalphung leh
pawlin a mamawh dan zirin engtin nge pawl kan hruai ang tih kan in en fo a
pawimawh hle mai. Sumdawng pawl (Business Company) ah te chuan Manager
(Hruaitu) chu midangte rawn buai lova mahnia rang taka thuthlukna siam zung
zung thei an that viau laiin Kohhran leh FOD a hruaitu chu midangte zai ngaia
kal thiam an nih a ngai hle thung a ni. Hruaitu chi hrang hrang hi sawi dan tam
tak a awm a, hlawm lian deuhin kawng thumin a khaikhawm theih awm e.
2.1 Autocratic Leader: Autocratic Leader an
tih te hi chuan thuneihna leh thuthlukna an pumhmawm a, midangte rawn lovin an
duhdan leh ngaihdan in thuthlukna an siam zung zung thin. Member-te zai ngaiin
an kal lova, an tihtur leh tih loh tur an hrilh a, mawhphurhna zawng zawng pawh
anmahnin an koah an nghat mai thin a ni.[4]
2.2 Democratic Leader: Democratic Leader te
hi chu a tawpa thuthlukna siamtu nihmahsela member te thu leh hla an ngaichang
a, ngaihdan hrang hrang lakhawmin chung atang chuan thuthlukna an siam thin.
Hetiang ang hruaitu hnuaiah hian member te an intat luk thukin thahnemngaihna
lian tak an nei thin.[5]
Member-te zai ngaia kal thin hruaitute hi Participative Leader tiin an sawi
bawk thin a, member-te nen inpawhna thuk tak an siam a, inrintawkna a awm thin.[6]
2.3 Free-rein Leader: Free-rein leader an
tihte chuan thutheihna leh mawhphurhna an tlanchhiat san a, member te ah an
inghat pumhlum thin. Member te’n an duh angin pawl an hruai a, hruaitu chuan a
lo thlir liam mai thin.[7]
Hetianga pawl hruai thin tute hi Laissez-faire tiin an sawi bawk thin a, member
te’n thuthlukna siam turin zalenna an nei a, an koah mawhphurhna an nghat tlat
thin a ni. Member te zingah mi thiam leh rawn tlak, thuthlukna dik tak siam
thiam an awm chuan pawl tan a that chang a awm ve fo.[8]
3.
Christian
Hruaitu: Khawvel lam thila pawl (NGOs, Business Company, Political Party,
Sawrkar etc) hruaitu te leh Kristian Pawl (Kohhran, Para-Church, TKP, BKHP etc)
hruaitu dinhmun hi in anna tam tak awm mahsela Kristian Organization a hruaitu
nihna dinhmun hi chu a danglam bik a, Isuan a ziritirte leh mipui te a hruai
thin dan anga mi dangte rawngbawl saktu (Servant Leader) nih a ngai a ni. Robert
Greenleaf, Servant Leadership tih hmangchhuak tu chuan, “Hruaitu ni tur chuan
mi dangte rawngbawlsaktu nih hmasak a ngai a, rawngbawlduhna rilru pu a hruaitu
nih a pawimawh hle a ni,” a ti.[9]
Peter Drucker chuan, “Hruaitu tih hian lansarhna te, thuneihna na te, sum leh
pai te a kawk lo a, hruaitu dinhmun chu mawhphurhna lak hi a ni,”[10]
tiin a sawi a, a dik viau awm e. Kristian pawl hrang hranga hruaitu te hian
thuneihna leh thiltihtheihna neia inhre chunga member te an hruai chuan mi dang
tan hnawksak an ni fo thin a ni. Khawvel thila hruaitute leh thlarau lam thila
hruaitute dinhmun khaikhin hian a in an lohna chu a chiang awm e.[11]
Khawvela Hruaitu Thalaraua
Hruaitu
Amah a in
ringtawk Pathian
a ring
Mihring a
hrechiang Pathian
a hre tel
Amahin
thuthlukna a siam Pathian
duhdan enge ni tih a ngaihtuah thin
A kalkhat A
inphahhniam
Kawng a insiam
chawp Pathian
duhdanin a kal
Mi dangte thunun
nuam a ti Pathian
leh mihring hmangaihna a nei
Ama kein a ding Pathian-ah
a in nghat
Kristian hruaitu chuan mahni
inrintawkna mai piah lamah Pathian a rinchhan thin a, mihrhing leh Pathian a
hrechiang a, thuthlukna a siam dawnin Pathian a rawn thin. Midangte palzut mai
lovin a inphahhniamin a inngaitlawm thin a, Pathianin a hruaina zelah a kal
thin. Midangte chunga roreltu ni lovin mihring leh Pathian hmangaihna nen rawng
a bawl a, Pathianah a inghat tlat thin a ni.
4.
Hruaitu
tha ni tura pawimawhte: Hruaitu nihna dinhmun inzir ngai tak leh thiam ngai
tak a ni a, a bikin kohhran leh tlawmngai pawl ang chi ah te chuan mahni in
tling leh tha intih vanga hruaitu hna hi thawh a ni mang lo a, midangin an bel
avanga hruaitu dinhmun chang an nih avangin inzir a ngai a, hruaitu tha tak ni
tura inbuatsaih hi kan tih makmawh ani. Hruaitu tha ni tur hian tihtur leh
zirtur tam tak a awm a, a tlangpui kan sawi mai dawn a, mahni pawhin inzir
chawp zel a pawimawh hle mai.
4.1 Mahni inthununthei: Midangte hruai tur
chuan mahni inthunun theih a ngai. Midangte hruaia thunun tur chuan mahni an
inhneh hmasa phawt thin a ni. Miin ho lam taka hun an khawhral mai mai lai a
hna thawh a ngai a, mi mut laia inzir a ngai a, miin hunawl hnawhkhah nana an
infiam mai mai laiin tawngtaia Pathian lo dawr fo a ngai thin.[12]
Taksa leh rilru hrisel tak neih a ngaih avangin zuk leh hmuam leh ruihtheihthil
danga insum tlat mi nih a ngai a, hun vawn dik a ngai a, mahni inthunun thei
tura tan lak a ngai.
4.2 Hmathlir tha neih a ngai: Hruaitu tha
leh mi hneh thei ni tur chuan hmathlir fel tak neimi nih a ngai. Midangte hmuh
phakloh hmu thiam te hi hruaitu tha an ni thin. Rinna pawh hi hmalam hun thlir
thiamna atanga neih a ni a, Pathian mite chuan rinna leh beiseinain hmalam an thlir
a, chutah chuan midangte hruai an tum thin.[13]
Hmathlir tha nei tur hian ngaihtuahna tam tak zen a ngai a, mi taima nih a ngai
fo thin.
4.3 Mi fing nih a ngai: Finna kan tih hi
hriatna satliah aia ril a ni. Finna kan tih chuan hriatna (knowledge) hman thiam
te, rorelna hman thiam te, ngaihtuahna hmanthiam te, thuneihna hmanthiam te a
kawk a, chung thil hrang hrang hman kawp thaim chu finna a ni.[14]
4.4 Thuthlukna siamthiam: Hruaitu tha
chhinchhiahna pawimawh tak chu thuthlukna felfai tak siam thiam hi an ni.[15]
Thuthlukna siam dawn hian mahni mimal ngaihdana tha ber emaw, mahni duhsak
zawnga tan tha tur ringawta tuthlukna siam a awm thei a, fimkhur a ngai hle. A
hnu lehah mawhphurhna lak ngam loh vanga thuthlukna mumal siam ngamlo hruaitu
an awm thei bawk. Pathian leh midangte rawn chunga thuthlukna felfai tak siam
hi hruaitu mawhphurhna lian tak a ni.
4.5 Huaisen a ngai: Huaisenna chuan hun
harsa leh khirh a lo thlenin thlamuang takin min hmachhawn tir thin.[16]
Hruaitu tha ni tur chuan tak leh rilru huaisen tak neih a ngai fo thin a ni.
Harsatna leh buaina a lo thlengin hmachhawn ngam a ngai a, hmalakna tur
huphurhawm tak a lo awma tlanchhe mai thin tan chuan hruaitu tha a nih theih
loh. Pathian ring chunga hmalam tihtur awmte huai taka ti ngam, member te
hmachhawnpui ngam te hi hruaitu tha an ni thin.
4.6 Ingaihtlawmna: Lansarh tumna aia mahni
inphatna leh inphahniamna hi Isua’n hruaitu a sawifiah dan a ni.[17]
Kristian hruaitu chu ingaitlawm thin, midangte rawngbawlsaktu leh a tul huna
tlawm thei nih a ngai. Isuan a ziritirte ke a silsak ang khan inphahniam chunga
rawngbawl hi Kristian hruaitu tihtur a ni.
4.7 Mi hlimthei: Hruaitu tha ni tur chuan
hlim taka hun hmangthei, midangte nena nui thei nih a pawimawh. Hlim taka
memberte dawnsawn thiam angai a, nelawm taka awm thiam a pawimawh hle mai.
Chutih rual chuan hlimna leh fiamthu ah te hian chintawk nei a in control thiam
erawh a ngai hle thung.[18]
Fiamthu thianghlim nena hlim taka member te hun hmanpui hian rilru hahnate, hun
harsa leh khirh tawh changte’n min chhawk thin a ni.
4.8 Dawhtheihna: A hmathlir leh thiltum te
tih hlawhtling turin hruaitu chuan dawhtheihna thuk tak a neih a ngai.[19]
A chang chuan sawiselna leh dodalna te a tawk thin a, hun harsa leh khirh tak a
hmachhawn chang a awm thin bawk. Chung hun pal tlang tur chuan dawhtheihna neih
a ngai a, a thiltum ah hlawhchham mahsela dawhthei taka a tihzawm hram hram
chuan hlawhtlinna a hmu leh nge nge thin.
4.9 Thian siam thiam: Hruaitu tha ni tur
chuan midangte theihna hmanthiam a lakchhuah thiam a ngai a, chutianga ti tur
chuan mimalin a rin ngam tura member tu pawh thian a siam thiam a pawimawh hle.[20]
Mahni inla hrang tlata midangte pawh ngam loh nih hi a hlauhawm hle a ni. Mahni
chauhih hruaitu a nih theih loh a, pawl a awm theilo, hruaitu nihna dinhmun hi
midangte nena thawh hona atanga awm a ni a, mi rin ngam leh rintlak, belh ngam
ni turin thawhpuite leh memberte thian thaa siam hi hruaitu tha ni tur thil
pawimawh tak a ni.
4.10
Tawngtai
mi: Krisitian hruaitu chu tawngtaimi a nih a ngai. Pathian hmaa thingthi
ngailo tan Pathian mite hruai theih a ni lo. Min au la ka chhang ang che titu
Pathian auh tam hi Kristian hruaitu tan tihmakmawh a ni a, Pathian duhdana a
mite hruai thei tura Amah biak pawhna tha ber chu tawngtai a ni.
4.11
Inpekna:
Kristian pawl hrang hrangah chuan hruaitu dinhmun hi thuneihna a ni lova
rawngbawlna a nih tlat avangin inpekna hi a pawimawh hle. Hruaitu chu Pathian
tana mi inpe, rawngbawltu rilru pu nih a ngai thin.
5.
Hruaitu
tihturte: Management zirna huangah chuan hnathawh dan bulthut pasarih a awm
a, chu chu POSDCoRB tiin an sawi thin.[21]
Hei hi hruaitu tan chuan hriat a thain chak taka pawl hruai nan a tangkai hle.
Hetiang hian tawitein a sawi theih awm e.
5.1 Planning:
Hruaitu tha chuan pawl kalphung leh
tihtur ruahmannafel tak a nei tur a ni. Tum bik leh tihtur bik neiloin pawl a
kal chak thei lo a, member leh pawl thlenpui tum mumal tak neiin chumi thleng
tur chuan ruahmanna felfai tak siam hi hruaitu mawhphurhna a ni.
5.2 Organizing:
Pawlin chakna thahrui a neih chi hrang hrang, member, sum leh pai leh pawl thil
neih (Property) te tangkai taka hmang tura remkhawm thiam leh thawhho tir thiam
a pawimawh hle. Pawlin sum leh pai tam tak nei mahsela active member a ngah lo
chuan hma a sawn thei chuang lo. Kan thil neih hrang hrangte kan remkhawm thiam
a, kan tanrual tir thiam hi pawl chakna pawimawh tak a ni.
5.3 Staffing:
Member-te theihna sawrchhuah thiam a, an tuina leh thiamna zawnga tangkai taka
hman thiam hi hruaitu mawhphurhna a ni. Member te’n enge an tui zawng, enge an
tih theih, enge an thiam te chik taka zirin pawl chakna hmanrua ah tangkai
takin a hman theih. Committee hrang hrang te kan siam thin a, chungah chuan
member-te tuina zawng inhriat saka mawhphurhna inbelthiam a pawimawh hle a ni.
5.4 Directing:
Hruaitu chuan pawl thiltum leh hmathlir te tihlawhtling turin member-te a
kaihruaiin a kawhmuh thin tur a ni a, an thlenna hmun tur diktak kawhhmuh hi
hruiatu mawhphurhna a ni.
5.5 Co-ordinating:
Hruaitu pui te leh member-te thawhhopui thiama thawhhona boruak tha siam hi
hruaitu tha mawhphurhna a ni. Mahni chauhin pawl a din theihloh a, midangte nen
hruikhat vuana nghet taka kalho thiam a pawimawh hle.
5.6 Reporting:
Thawhpuite leh member te nena chanchin inhriat pawh zung zung hi pawl chakna
hnar a ni. Hruaitu tha chuan pawlin a thlen chin leh mimalin a thlen chin
chiang takin midang a hrilh hre zung zung tur a ni a, midang hnathawh dan leh
chanhin pawh inhriatsak tawn a pawimawh bawk.
5.7 Budgeting:
Pawlin a thil tum thleng turin sum leh pai a mamawh thin a, a hmanralna tur leh
suam lakluhna tur ngaihtuaha ruahmanna fel tak siam hi hruaitu mawhphurhna a
ni.
Tlangkawmna:
Kristian pawl hrang hranga hruaitu dinhmun chelh hi mihirng lam thlirna atang
chuan hna hahthlak tak a ni a, a chang chuan beidawn rum rum changte pawh a awm
thin. A hlawk zawnga thlirin hlawkna aiin channa a ni a, fakna aiin sawiselna
ri a ring fo thin. Amaherawhchu kan lawmman hi khawvelah ni lovin vanah
khawlkhawmin a awm a, Isua Kristaa kan beiseina kan siamthar fo a pawimawh a,
hruaitu dinhmun hi khelh chi a ni lo a, Pathian kohna a ni tih pawm ngam chunga
inpekna nen Lalpa ram tana huai taka ke pen zel turin kan inzir thar a, kan
infuih thar fo a pawimawh hle mai. Kan tlin lohna leh kan fellohna aia chak
zawk Pathianin min hruai zel ang tih ring chungin midangte tana entawn tlak
hruaitu nih i tum zel ang u.
[1] J. Oswald Sanders, Spiritual Leadership (United Kingdom:
Marshall Pickering, 1986), 19
[2] Ibid
[3] Anju Mehrotra, Leadership Styles of Principals (New Delhi: Mittal Publications,
2005), 5
[4] Ibid…7
[5] “Leadership
Styles Choosing the Right Approach for the Situation” http://www.mindtools.com/pages/article/newLDR_84.htm
[6] Mehrotra, Leadership Styles of Principals … 7
[7] Ibid..7
[8] “Leadership
Style” https://en.wikipedia.org/wiki/Leadership_style
[9]“DEFINITION
of Servant Leadership” http://toservefirst.com/definition-of-servant-leadership.html
[10] Graham
Houghton, Christian Leadership : For Building The Church (Bangalore: SAIACS Press, 2010), 10
[11] Sanders, Spiritual Leadership … 21
[12] Sanders, Spiritual Leadership …44-45
[13] Ibid…48
[14] Ibid…51
[15] Ibid…53
[16] Ibid…55
[17] Ibid…56
[18] Sanders, Spiritual Leadership…59
[19] Ibid…64
[20] Ibid…65
[21] “POSDCORB”
(20.6.15), https://en.wikipedia.org/wiki/POSDCORB
2 comments :
A bengvar thlak bakah a á¹angkai (inspiring) ngawt ang.
A tha in..Kan hlawkpui ngei ang..
Post a Comment